N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Indië-herdenkingen Op de Dam werd gepleit voor eerherstel van onder anderen Raymond Westerling. „Zeer ongepast en pijnlijk”, schreef burgemeester Femke Halsema in een schriftelijke verklaring waarin ze zich terugtrok als spreker.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104040457-6aa1e3.jpg)
Wat was aangekondigd als een herdenking had in de praktijk, op momenten, meer de toon van een demonstratie. De stichting Indisch Platform 2.0 organiseerde dinsdag in Amsterdam een herdenking waarbij „óók aandacht is” voor militairen die „door de veranderende opvattingen over het Nederlandse oorlogsverleden” nu anders worden beoordeeld. „Is het uit schaamte dat Nederland deze mensen niet wil herdenken?”, vroeg Peggy Stein – de drijvende kracht achter de bijeenkomst – zich bij aanvang op de Dam af. De vraag leidde tot het eerste applaus van de kleine tweehonderd aanwezigen.
De herdenking kreeg een week geleden extra lading nadat de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zich terugtrok als spreker. Als aanleiding noemde ze dat er voor was gekozen „sprekers aan het woord te laten die pleiten voor eerherstel en erkenning van Raymond Westerling”, een kapitein die „onder meer leidinggaf aan massa-executies van Indonesiërs”.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103983364-a0df68.jpg)
Halsema, die volgens haar woordvoerder aanvankelijk niet bekend was met de namen van de andere sprekers, noemde de gemaakte keuze in een schriftelijke verklaring „zeer ongepast en pijnlijk”, op een dag waarop „we alle slachtoffers herdenken”. „Niet alleen die aan Nederlandse zijde.”
Eén van de sprekers waar Halsema op doelde was Westerlings dochter Palmyra.
Met haar woorden raakte Halsema veel aanwezigen op de Dam in het hart, die juist vinden dat er bij andere herdenkingen weinig tot geen aandacht is voor het leed, de pijn en het verdriet aan Nederlandse zijde. „We horen en lezen niets over de misdaden tegen de menselijkheid begaan door moordbendes die, onder het mom van vrijheidsstrijders, duizenden onschuldige slachtoffers maakten onder burgers en kolonialisten”, zegt één van de andere sprekers Leo Neijenhuijs, geboren op Sumatra. De oorzaak? „De enorme Nederlandse schaamte over het koloniale verleden. Die verdringt de aandacht voor het reusachtige leed dat er is bij onder meer de gerepatrieerden en de Molukkers.”
Het is om die reden dat Peggy Stein een paar keer benadrukt dat bij deze Indiëherdenking „álle slachtoffers” worden herdacht. „Want wij zijn wél in-clu-sief!” Dan, ten overvloede: „Dat is een boodschap richting de gemeente Amsterdam.”
Politieke verantwoordelijkheid
De afzegging door Halsema symboliseert voor veel aanwezigen het nog altijd niet nemen van de volledige verantwoordelijkheid door politieke gezagsdragers. „Het is zo laf”, zegt Neijenhuijs. „Raymond Westerling was niet de grote boeman. Dat was de Nederlandse regering. Westerling voerde de politieke opdracht uit die hij kreeg.” Het regent inmiddels zacht op het door al het omgevingsgeluid rumoerige plein.
Is het uit schaamte dat Nederland deze mensen niet wil herdenken?
Na een aantal toespraken, kransleggingen (Stein: „Alleen die van de gemeente Amsterdam ontbreekt”), een paar optredens en twee minuten stilte is het de beurt aan actrice Wieteke van Dort, geboren op Soerabaja en wier vader door rebellen werd vermoord. Ze zingt het lied ‘Vergeven’. „Want je moet iedereen kunnen vergeven om verder te kunnen leven”, zegt ze. „Behalve de regering”, had de op Batavia geboren schrijfster Yvonne Keuls tegen haar gezegd. Van Dort: „Dat ben ik met haar eens.”
‘Negatieve framing’
Dan, na ruim twee uur, is het als laatste de beurt aan Palmyra Westerling. Ze vertelt met haar familie in „een emotionele rollercoaster” te zitten. „In Nederland vinden we inclusiviteit en vrijheid van meningsuiting heel belangrijk, maar blijkbaar alleen als je binnen de kaders van een bepaalde visie valt.”
Volgens Westerling stond de afgelopen week, „door toedoen van de mainstreammedia – inmiddels het verlengstuk van de regering te noemen”, in het teken van „negatieve framing” van haar vader en „de continu eenzijdige belichting van de Indische kwestie”. Feiten worden volgens haar „wederom uit de historische context getrokken en met de geest van nu beoordeeld”. „Of beter gezegd: veroordeeld.” De consequentie, volgens Westerling: „Een breed scala aan personen, groepen en hun pijn krijgen geen aandacht.”
Na tien minuten zit haar bijdrage erop, gevolgd door een laatste en dit keer ovationeel applaus van bijna alle aanwezigen. Westerling: „Dank voor uw support.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data70452445-9e6b38.jpg)
Dan gaat ze op de foto met een groep voormalige commando’s, getogen in zwarte T-shirts met daarop het logo van het Korps Speciale Troepen – dat onder leiding stond van Westerling senior. Hun leider, Steven Willigenburg: „We zijn hier omdat we vierkant achter Raymond Westerling staan, ook een oud-commando.”
Halsema is „in plaats van” de herdenking op de Dam woensdag aanwezig bij de Dekoloniale Indonesië Herdenking, elders in de hoofdstad, schrijft ze in haar verklaring. „Een inclusieve Indonesië-Nederland herdenking waarbij de verschillende groepen niet tegenover elkaar staan, maar de gedeelde koloniale en oorlogsgeschiedenis centraal staat.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122129643-b28645.jpg|https://images.nrc.nl/oDXko5k0MDh-SpQ30iG8OonKRpQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122129643-b28645.jpg|https://images.nrc.nl/jVmJaTCsd5iNR9LfkbyKYafqLXw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122129643-b28645.jpg)
